Papatya; ince, az tüylü yaprakları ve papatya benzeri çiçekleri olan birkaç bitki türüne verilen isimdir. Uçucu yağları için damıtılan 2 yaygın türü vardır. Roman papatyası (Rumi) (Chamaemelum nobile veya Anthemis nobilis) ve Alman (yabani) papatyası (Chamomilla recutita veya Matricaria recutita). Bu uçucu yağların tedavi edici ve psikolojik özellikleri aynı olmasa da çok benzerdir. Güneş tanrısı Ra’ya ithaf edilmiştir. İlaç, tütsü ve suçiçeği olarak Antik Mısır’da önemli bir bitkidir. Roman papatyası, Avrupa’da yüzyıllardır kullanılmaktadır. M.Ö 4.yüzyılda Yunanistan’da Hipokrat tarafından ateşi düşürmek için kullanılmıştır. İngiltere’de Tudor Hanedanı (1485-1603) zamanında aromatik dikim otu olarak kullanıldığı evlerde nazik kokusundan dolayı zeminlere sürülürdü. Papatya adı Yunanca “öğütülmüş elma” anlamında kelimelerden türetilmiştir (aroma özelliklerini tatlı elma kokusuna benzettikleri için). Aynı şekilde İspanyolcada papatya (manzilla) “küçük elma” anlamına gelir. Matricaria ise Latinceden gelir. Doğu tıbbı açısından hem Roman papatyası hem de Alman papatyasının iki ana eylemi vardır. Birincisi, vücudun Qi (çi) enerjinin (geleneksel Çin ve Japoncadaki Ki tıbbı kültürünün temel kavramlarından biridir. Qi’nin (çi) var olan her şey’de yer alan “yaşam gücü” olduğuna inanılır) akışını yumuşatmaktır.
Papatya yağının yaşamsal enerjinin hareketini düzenleme yeteneği, sinirleri gevşetmeye, spazm gidermeye ve ağrıyı hafifletmeye yardımcı olur. Bu onu kronik gerginlik ve uykusuzluk (insomnia), sinirsel hazımsızlık, mide bulantısı, konstipasyon (kabızlık), İBS, baş ağrısı ve astım için faydalı kılar. Servi ve Misk adaçayı yağları ile birlikte kullanıldığında premenstrual gerginliği ve menstrual ağrıyı yatıştırır. Bu iki varyeteden Roman papatyası (Chamaemelum nobile) antispazmotik, analjezik ve karminatif (gaz giderici) etkisiyle öne çıkar. Yüksek oranda esterlerden (%80’e varan) bileşenleri vardır. Esterlerin özelliklerinden olan vücudun stresle baş etmesine yardımcı olurlar. Adapto- jendirler. Papatyanın ikinci genel et- kisi sakinleştirici etkilerine katkıda bulunan ısıyı temizlemek ve iltihabı azaltmaktır. Özellikle Tıbbi papatyayı (Chamomilla recutita) faydalı kılan bu genel özelliktir. Romatoid artrit, gastrit, sistit ve kulak ağrısı gibi durumlarda enflamasyonu giderir (kamazulen ve á-bisabool’den dolayı). Cilt için en önemli uçucu yağlardandır. Dermatit tedavisinde, egzama, kaşıntıda Alman papatyası, Lavanta (Lavan- dula angustifolia), Itır (Pelargonium graveolens) ile karışımları yapılır. Papatya yağı, her türlü sinir gerginliğini hafifletmeye yardımcı olabilir. Ancak Solar Pleksus’ta oluşan gerilim ile ilişkili problemler için en büyük faydayı sağlar (Çölyak veya Solar Pleksus, karın boşluğundaki sempatik sinir ağların en büyüğüdür. Midenin arkasında bulunan birinci bel omurunun (L1) seviyesinde bulunur. Kendinden çıkan sinir dalları güneşi çağrıştırdığından güneş anlamına gelen “solar” adını almıştır). Papatya aşırı ego arzusunun gerilimini hafifletir. Sıcak elma kokusu bir memnuniyet duygusu verir, bizi rahatlatır. Her iki papatya, sabit beklentileri bırakmamıza yardımcı olur. Kendi sınırlarımızı sakince kabul etmemizi sağlar. Eski Mısır tıbbında önemli bir çare (remedi) olan papatya, benliğe bütünlüğü geri getirme gücü sayesinde Ra’nın (güneş tanrısı) her şeye kadiriyetinin simgesi olmuştur.
Matricaria recutita flower (flos) Uçucu Yağı Asteraceae (Compositae) familyasından olan Matricaria recutita L. (Chamomilla recutita veya Matricaria chamomilla) Latince adı ile bilinen bitkinin Türkçe adı; Tıbbi papatya Adi papatya, Alman papatyası, Babunç, Mayıs papatyası’dır. Kullanılan kısımları çiçekleridir. Çiçek başları (kapitulumlar) 10 mm çapında, tüpsü ve dilsidir. 10- 45 cm uzunluğunda, dik ve gövdesi tüysüz bir bitkidir. Türkiye’de yol kenarlarında, boş tarlalarda bol miktarda yetişmektedir. Avrupa, Kuzeybatı Asya ve Kuzey Amerika’da doğal olarak yetişir. Ülkemizde meyvelerin tepesinde top bulunup, bulunmamasına göre birbirinden ayrılan 3 varyetesi bulunur (Baytop1999).
• Matricaria recutita L. var. chamomilla çiçeklerinin meyvelerinde korona vardır.
• Matricaria recutita var. pappulosa hem dilsi, hem tüpsü çiçeklerin meyvelerinde korona vardır.
• Matricaria recutita var. recutita meyvelerde korona yoktur.
Matricaria recutita çiçeklerinin öksürük kesici, ateş düşürücü, antienflamatuar, yara ve yanıkları iyileştirici etkileri vardır (Baytop 1999, Herbal Medicine 2000; PDR for Herbal Me- dicine 2000). Üst solunum yolu rahatsızlıklarında, farengal mukoz membran irritasyonunda ve gastrointestinal sistemin enflamatuar hastalıklarında kullanır.
DAHİLEN:
İnfüzyon, sıvı ekstresi ve tentürü kullanılır.
Kullanım süresi: Kayıt olmamasına rağmen 2 aydan fazla kullanılması uygun değildir.
Gebelik ve emzirme ile ilgili herhangi bir kayıt yoktur.
Çocuk dozu yaş ve vücut ağırlığına göre hesaplanır (yetişkin dozuna göre)
İnfüzyon (yetişkin dozu): 3 gr bitki üzerine 150 ml kaynar su dökülüp 5-10 dakika bekletilir. Günde 3-4 kez içilir. Tentürü, günde 3- 4 kez 15 ml içilir.
Deri, mukoza iltihapları ve ağız boşluğundaki yaralar için: 3 gr drog üzerine 250 ml kaynar su dökülür, 10 dakika bekletilir ve süzülür. Kompres veya gargara yapılır.
HARİCEN:
· Banyo olarak; 50 gr bitki+ 1 lt sıcak suya
· İnhalasyon; 1 litre sıcak suya 6 gr kuru drog veya 20 ml alkollü ekstresi eklenir.
· Ağız boşluğu enflamasyonları için ağız çalkalama veya gargara olarak kullanılır (ESCOP monografları, 2003; Herbal Medicine 2000).
· Mide ve sindirim sistemi-gastrit
(Rezene, Kimyon, Nane ile birlikte): 4 Kimyon (Carvi fructus) 20 gr 4 Rezene (Foeniculi fructus) 20 gr 4 Nane (Menthae folium) 30 gr
4 Papatya (Chamomilae flos (flower) 30 gr Droglar karıştırılır.
2 tatlı kaşığı karışım üzerine 1 çay fincanı kaynar su konur, 15 dk. bekletilir. Yemeklerden önce günde 2-3 bardak içilir. Çiçeklerinde %0,4-2 civarında uçucu yağ vardır.
Papatya uçucu yağını elde ederken;
4 Kullanılan bitki bölümü: Çiçekler
4 Ekstraksiyon yöntemi: Su buharı distilasyonu
4 Not (Buharlaşma hızı): Orta taban
4 Aroma: Kuvvetli papatya kokusu, özelliği; yaz günlerinde bitki bahçelerini düşündürtür.
4 Kimyasal bileşenleri: Terpenik yapıda bileşenler; [á-bisabolol] → (seskiterpenol), [á-â-farnesene, bisa- bolene, kamazulen] → (seskiterpen), [bisabolol oksit] → (oksitler)
Kamazulen’den ötürü mavi renktedir. Anadolu kökenli bazı örneklerin uçucu yağında kamazulen bulunmadığı görülmüştür. Bu yüzden rengi sarı olabilmektedir. Türkiye bitki örtüsünde yetişen papatya uçucu yağları, bisabolol oksit ve bisabololon oksit yönünden zengindir (Baytop 1999).
Terapötik Özellikleri:
· Analjezik, antienflamatuar etkileri ile ağrıyı hafifletir.
· Antienflamatuar etki kısmen á-bisabolol (seskiterpe- nol) ve kamazulene bağlıdır. á-bisabolol, antienflamatuar etkilerine katkıda bulunabilecek 5-lipoksijenaz enzimin bir inhibitörüdür. Ayrıca á-bisabolol’ün ülser önleyeci aktivitesi, azalmış pepsin sekresyonu ve oksidatif stres ve lipid peroksidasyonunda azalma ile ilişkilidir (Avrupa Farmasötik Bilimler Dergisi 44:455-461)
· Antimikrobiyal etki, bisabolol-oksitler gram (+) ve gram (-) bakteri, maya ve mantar üzerinde test edildiğinde orta düzeyde antimikrobiyal aktivite göstermiştir (Planta Medica 35:125-140) • Kamazulen de antibakteriyel, anti- enflamatuar, antihistaminik ve antioksidan etkilerini ka- tar uçucu yağa.
• Kamazulen; askorbik asit ve á-tokoferol’den daha yüksek antioksidan aktiviteye sahiptir ve çok iyi bir radikal süpürücüdür. Bu özellikler dolayısı ile uçucu yağ kuvvetli antioksidandır.
• Kamazulen ayrıca proinflamatuar bir sitokin olan lökotrien-B4 oluşumunu inhibe eder (Planta Medica 60:410-413; Doğal Ürün Araştırması 18 (24): 2321- 2323).
• Antipamotiktir, antiviral olarak HSV-2’ye karşı etkindir. • Sikatrizan, yara iyileştirici etkisi; á-bisabolol granülasyon dokusunu desteklemesindendir.
• İrite olmuş, alerjik ciltlerde, atopik ve kontakt egzama ve kaşıntıda yatıştırıcı etkisi vardır.
• Santral sinir sistemi yatıştırıcısıdır (azulenlerin etkisi)
• Böcek, sinek ısırıklarında yatıştırıcıdır.
• Aloe vera jel ile birlikte ağız yaralarında kullanılabilir.
• Solunum yollarında rahatlatıcı etkisi olabilir (antialer- jik, antispazmodik etkisi ile bronkokonstriksiyonu rahatlatabilir).
• Deri ve yara iyileşmesinde özellikle Ölmez çiçek (Helichyrsum italicum) ile kombinasyonu halinde güçlü iyileştirici olabilir.
Şişmiş kaslar, eklemler ve tendonlar için karışım:
· Mavi papatya uçucu yağı 8 damla (Matricaria recutita)
· Lavanta uçucu yağı 4 damla (Lavandula angustifolia)
· Ölmez çiçek uçucu yağı 3 damla (Helichyrsum italicum)
· Itır uçucu yağı 3 damla (Pelargonium graveolenes) Bu karışım 30 ml sabit yağa veya 28 gr kokusuz kreme karıştırılıp şişmiş bölgeye nazikçe uygulanır.
Tıbbi papatya (Matricaria recutita) uçucu yağının klinikte olası uygulamaları:
· Soğuk algınlığı, grip, öksürük, sinüs enfeksiyonlarının başlangıcında, tahriş olmuş ve zayıflamış üst solunum yollarının mukoza zarları için kullanılır.
· Hassas, tahriş olmuş ve alerjik cilt, iltihaplı cilt için kullanılır.
· Histamin reaksiyonlarında, atopik ve kontakt egzamada kullanılır.
· Ağrılı ciltler için (Oksitler’den dolayı ağrı kesici özellik)
· Sedef hastalığına (Psöriasis) bağlı kızarıklık ve kaşıntıda adjuvan
· Onkolojik ülserlerde adjuvan, delme ve enfeksiyon sırasında ağrı stomaların çevresindeki kızarıklık
· Sinir ağrıları için yapılan karışımlara katılabilir.
· Tendon ve bağların stresle ilişkili semptomları ve iltihaplarında
· Vasküler inflamasyon, venöz ve arteriyel ülserlerde
· İntra Venöz (IV) enjeksiyon etrafındaki kızarıklık ve ağrıda
· Port kateter çevresindeki kızarıklık, şişlik ve ağrıda kullanılabilir.
· Oral mukozit, ağız yaralarında (palyatif bakım, radyoterapi, kemoterapiden kaynaklanan)
· Ağrılı ağızda ağız kenarlarının tahriş, kızarıklık ve mukozitlerinde kullanılabilir.
· Gastro-intestinal sistem mukus membranlarının inflamasyonlarında (ösefagal enflamasyon).
· Palyatif bakımda hastalarda görülen; huzursuzluk, hüsran, anksiyete, stres, uyku problemlerinde, güç iletişim problemlerinde (demans), ruhsal yaralar için yapılan karışımlarda içerdiği seskiterpenol, seskiterpenlerden dolayı sempatik sistem aktivitelerini bastırıcı ve parasempatik sistem aktivitelerini arttırıcı etkisiyle Mavi papatya vücutta Homeostaz’ı (homeostatis) sağlar.
GENEL KULLANIM ÖNERİSİ:
· 1 veya birkaç damla bir dokuya, Aroma taşına damlatılarak (koklama), Buhar difüzörlerinde, Aroma çubuklarına (Aroma inhalerler) 20-25 damla damlatılarak.
· Karışım formüllerinde sabit yağ ile birlikte seyreltilerek (%2-%4 oranında) cilt üzerinde kullanılabilir. Küçük lokasyonlarda %5’e çıkılabilir (örneğin; egzama)
· Oturma banyolarında (3-5 damla), ayak banyolarında (2-3 damla), tüm banyo en fazla 5 damla, kompres uy- gulanacak ise her 100 ml distile suya 2-3 damla olacak şekilde
Nemli kaşıntılı bir cilt için formül:
Ölmez çiçek (Helichyrsum ita- licum) → 4 dm + Mavi papatya (Matricaria recutita)→ 2 dm + Çay ağacı (Tea tree)→ 2 dm+ Sandal ağacı (Santalum album) → 2 dm ] → Bu uçucu yağ ka- rışımını Hodan (Borago offici- nalis) → (%5-1,5 ml) + Tamanu (Calophyllum inophyllum) → (%5-1,5 ml) + Çuha çiçeği (Oe- nethera biennnis) → (%3-0,6 ml) uçucu yağlarını kullana- rak Aloe vera jel ile 30 ml’e ta- mamlanır ya da Jojoba yağı ile.
Kontredikasyonlar:
· Sitokrom P450 (CYP) enzimini inhibe edebilirler (ilaçların emilim, atılım, metabolizmasını etkilerler).
· Matricaria recutita taşıdığı kumarinler dolayısı ile antikoagülan ilaçlarla (Varfarin) birlikte kullanıldığında ilacın etkinliğini arttırabilir (haricen ve dahilen)
· Fazla kullanıldığında hipnotik etki yapabilir. Benzodiazepinler ile birlikte kullanılmamalıdır.
· GRAS (Generally Recognized As Safe) statüsündedir.
· FDA (Food and Drug Administration) tarafından Matricaria recutita uçucu yağı güvenli kabul edilir.
· Compositae familyasına alerjisi olanlarda kontakt dermatit görülebilir. Avrupa’da endikasyonu belirtilerek satılan 231 adet preparatı bulunmaktadır. Kremlere ekstratı, uçucu yağı, tozu katılarak ayrıca tablet olarak sindirim sistemi için kullanılan preparatları bulunmaktadır. Türkiye’de çay olarak, Dentinox gibi kombine preparatı vardır. Uçucu yağ olarak dahilen preparatı yoktur.
KAYNAKLAR:
• Baytop, T., 1999. Türkiye’de bitkiler ile tedavi (İlaveli 2. Baskı). Nobel Tıp Kitap Evleri, İstanbul.
• Jakovlev V, Isaac O, Thiemer K, Kunde R (1979) Pharmacologi- cal investigations with compounds of chamomile II. New investigati- ons on the antiphlogistic effects of (−)-alpha-bisabolol and bisabolol oxides. Planta Med 35:125–140
• Safayhi H., Sabieraj J., Sailer E-R., Ammon H.P.T. (1994): Cha- mazulene: an antioxidant-type in- hibitor of leukotriene B4 formati- on. Planta Med., 60, 410–413.
• Tubaro A., Zilli C., Readel- li C., Della Loggia R. (1984): Eva- luation of antiinflammatory acti- vity of a chamomile extract after topical application. Planta Med., 50, 359.
• Stanojevic, L.P., Marjanovic- Balaban, Z.R., Kalaba, V.D., Stano- jevic, J.S. & Cvetkovic, D.J. (2016). Chemical composition, antioxidant and antimicrobial activity of cha- momile flowers essential oil (Mat- ricaria chamomilla L.). Journal of Essential Oil Bearing Plants, 19(8), 2017-2028
• Bartikova, H., Hanusova, V., Skalova, L., Ambroz, M. & Bousova, I. (2014). Antioxidant, pro-oxidant and other biological activities of sesquiterpenes. Current Topics in Medicinal Chemistry., 14(22), 2478-2494.
• Capuzzo, A., Occhipinti, A. & Maffei, M.E. (2014). Antioxidant and radical scavenging activiti- es of chamazulene. Natural Pro- duct Research. Form. Nat. Product Lett., 28(24), 2321-2323.
• Mazokopakis EE, Vrentzos GE, Papadakis JA, et al (2005) Wild chamomile (Matricaria recu- tita L.) mouthwashes in methotre- xateinduced oral mucositis. Phyto- medicine 12:25–27
• Paulsen E., Andersen K.E., Hausen B.M. (1993): Composi- tae dermatitis in a Danish derma- tology department in one year (I). Results of routine patch tes- ting with the sesquiterpene lacto- ne mix supplemented with aimed patch testing with extracts and sesquiterpene lactones of Com- positae plants. Contact Dermati- tis, 29, 6–10.
• Rocha NF, Oliveira GV, Arau- jo FY, Rios ER, Carvalho AM, Vas- cancelos LF, Macedo DS, Soares PM, Sousa DP and Sousa FC. 2011. (-)-a-Bisabolol-induced gastrop- rotection is associated with re- duction in lipid peroxidation, su- peroxide dismutase activity and neutrophil migration. Eur J Pharm Sci 44: 455-461.
• Madeleine Kerkhof Palliative Care Certification Notes
Ecz. Serap Özhan
Comments